Sosyal Medya İfade Özgürlüğü…

SOSYAL MEDYADA İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

Düşünceyi yayma yollarından biri olan sosyal medya ifade özgürlüğü ile yakından ilgilidir. Ayrıca, anayasal demokrasinin de temel taşlarından biri olan ifade özgürlüğü en geniş anlamda; bir düşünce, inanç, kanaat, tutum veya duygunun barışçı yoldan açığa vurulmasının veya dış dünyada ifade edilmesinin serbest olması demektir. İfade özgürlüğü sözlü ve yazılı anlatım, sanatsal icra, kişisel görünüm ve görüntü tercihi, gösteri, yürüyüş, toplantı yapma ve örgütlenme gibi özgürlükleri içermektedir.İfade özgürlüğü insanların serbestçe görüş sahibi olabilmesi, edindiği görüş ve kanaatlerden ötürü kınanmaması, düşünceyi açıklama ve açıklanan düşünceye ulaşabilme özgürlüğünü ifade eder.Sosyal medyada ise ifade özgürlüğü, demokratik toplum yapısının özünü oluşturan çok seslilik kuralının gereğidir. Aksi bir durum demokrasi kültürünün çok zayıf kaldığı, özgür haber dolaşımının olmadığı, ifade özgürlüğünün cılız kaldığı ve tek sesliliğin hâkim olduğu bir toplum yaratır. Demokratik sistemlerde katılımcılık, çoğulculuk esasına bağlı ilkeler öne çıktığından kişilerin bilgi edinerek topluma dâhil olmaları sonucunda ifade özgürlüğü bir hak, sosyal medya ve internet gibi kitle iletişim araçları da ifade özgürlüğü dolaşımını sağlamakla görevli birer araç olarak kabul edilmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesinin birinci fıkrasında ifade özgürlüğü ile ilgili olarak;“Herkesin ifade özgürlüğü hakkı vardır. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir alma ve verme özgürlüğünü de içerir. Bu madde, devletlerin, radyo, televizyon ve sinema işletmelerini bir izin rejimine bağlı tutmalarına engel değildir” ibaresi yer almaktadır. Buna göre, kişilerin hem bir kanaate sahip olmaları hem de devlet müdahalesi olmaksızın birbirleriyle bilgi ve fikir alışverişinde bulunmaları özgürlüğü temel bir hak olarak tanımlanmaktadır. Bu maddenin 2. fıkrasında, hangi hallerde bu özgürlüğün sınırlanabileceği de belirtilmiştir: “İfade özgürlüğü kısaca özetlemek gerekirse; ulusal güvenlik, toprak bütünlüğü, kamu güveliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması, suç işlenmesinin önlenmesi, ahlakın korunması, başkalarının şöhret veya haklarının korunması, gizli bilgilerin yayılmasının önlenmesi, yargı erkinin otorite ve tarafsızlığının güvence altına alınması amaçlarından herhangi biri ile sınırlanabilecektir.”

1982 Anayasası’na göre ise ifade özgürlüğü;“Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti” başlığı altında 26. maddede şöyle düzenlenmiştir:

“Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir. Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.”

Anayasada ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’de kendilerine ifade özgürlüğünün tanınan bireyler, söz konusu özgürlüğü kullanırken başkalarının hak ve özgürlüğünü yok etmeye veya bunları öngörülmüş olandan daha geniş ölçüde sınırlandırmaya yönelik bir eylemde bulunmamalıdırlar. Hak ve özgürlükler kötüye kullanıldığı, diğerlerinin hak kaybına sebep olduğu hallerde kuşkusuz ki sınırlandırılabilir.

Sonuç olarak; her özgürlük gibi ifade özgürlüğü de sınırsız bir özgürlük ve sosyal medya da başıboş bir ortam değildir.  Anayasalarda ve uluslararası sözleşmelerde ifade özgürlüğünün hangi ölçülerde sınırlandırıldığı detaylı olmasa da ifade edilmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin yerleşik içtihatları uyarınca bu sınırlamalar “kanunla öngörülme, meşru amaçlar izleme ve demokratik bir toplum için gerekli olma” olarak kabul görmektedir. Bununla birlikte sınırlar aşıldığında ifade özgürlüğüne uygulanacak hukuki yaptırımlara yönelik uluslararası düzeyde de bir fikir birliği yoktur. Çünkü sosyal medya ve internet, kimsenin planlamadığı şekilde gelişmekte ve birçok konuda çözümü kolay olmayan sorunlar ortaya çıkarmaktadır.

Sosyal medyada bazı insanların özgürlüğünün başka insanların hukuki haklarını ihlal etmesi durumuna göz yumulması, hukuk devleti ilkesiyle de bağdaşmaz. Bu iki alan arasındaki sınır aşıldığı zaman bir kişi başka bir kişinin alanına girmiş olur. Bu ikisi arasında kurulması gereken denge, insanların en temel arayışlarından biri olmalıdır. Çünkü bu duruma çözüm bulunmadığı takdirde alınan tedbirler, birçok özgürlüğü sınırlamaya yol açabilir. Bunun için sosyal medya da ifade özgürlüğü konusu, hukuk devleti ilkesi sınırları içerisinde dengesi korunması gereken bir alan olmalıdır.

Sosyal medyada ifade özgürlüğü konusunda en önemli konumda olanlardan birisi, yetkili idarelerdir. Çünkü bu makamlar sosyal medyaya yaptırım uygulama konusunda yetkilidir. Yetkili birimlerin yetkilerini aşarak kendisinden istenmeyeni yapması ise yasalara aykırı olup, hukukun açık ihlali, ifade özgürlüğü ile ilgili kuralların kâğıt üstünde kalması ve ifade özgürlüğüne müdahale olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle yetkili idarenin idari yaptırımda kendisinden istenenin üstünde değil, kendisinden isteneni hatta daha ziyade en az zararlı ve en az kapsamlı bir alternatif çözüm yöntemine hükmetmesi demokratik toplum ilkelerine daha uygun düşmektedir. Bu durumda bireylerin ve yetkili kurum, birim ve idarelerin hem sosyal medyada paylaşılan düşünce ve ifadelerin öneminin farkına varmaları hem de sosyal medya ve ifade özgürlüğünün demokratik bir toplum için taşıdığı önemi korumaları da gerekmektedir.

Şunu da unutmamak gerekir ki daha iyi fikirlerin ortaya çıkması, bir insanın gelişmesi ve toplumun ilerlemesi ancak ifadenin ve sosyal medyanın özgür olduğu demokratik bir toplumda gerçekleşecek ve bir toplumda ifade özgürlüğü varsa insan ve insan kaynaklı yeniliklerde var olacaktır.

Av. Begüm GÜREL

(Hukuk Fakültesi Öğrencisi İpek MENGİLLİ)

Kaynakça:

1) İfade Özgürlüğünün Sosyal Medya İçin Taşıdığı Anlam,  Arş. Gör. Felemez GÜNEŞ- Zeynep GÜNEŞ, makale, www.umut.org.tr

2) Örnek Yargı Kararlarıyla Sosyal Medya Hukuku, Güliz ULUÇ, Bilal SÜSLÜ, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt.8 Sayı.17. 2016- Aralık

3)  Hukukta Yeni Bir Alan: Sosyal Medya Hukuku, Stj. Av. Berkay YILMAZ, Hukuk Gündemi | 2015

4)  Sosyal Medya, İletişim Hakkı Ve İfade Özgürlüğü Üzerine Bir Değerlendirme,   A. Fulya ŞEN,

1. Furkan ŞEN, Gazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, Aralık 2015,  https:/dergipark.org.tr